‘Niets is onmogelijk’ door Elizabeth Strout

Elizabeth Strout schreef eerder vier romans, die allemaal in the Midwest van de Verenigde Staten spelen. Ze won diverse prijzen, waaronder een Pulitzerprijs voor haar derde roman (2008), Olive Kitteridge, de prachtige roman over de botte bitse echtgenote van een apotheker, die iedereen van zich vervreemdt. De roman werd verfilmd als HBO-miniserie.

Haar vierde roman was Ik heet Lucy Barton, het ‘autobiografische’ verhaal van schrijfster Lucy Barton, die oprecht en eerlijk wil vertellen over haar kinderjaren, een jeugd in een zeer arm en asociaal milieu in de staat Illinois. Armoedig, vies, stinkend; vader is boerenknecht, moeder naait. Als klein kind wordt Lucy overdag in de truck opgesloten. Huiselijk geweld is een dagelijks terugkerend verschijnsel. Een verhaal van angst, eenzaamheid, onwetendheid: geen kranten, geen tijdschriften, geen radio, geen TV. Het kind Lucy heeft geen notie van omgangsregels, kleding, verzorging, hygiëne of geld. Ze verlangt naar veiligheid, geborgenheid en liefde. De bibliotheek redt haar. Ze creëert kracht om het milieu van de losers te ontstijgen, door te lezen en te leren.
Ze krijgt een beurs voor een opleiding, ontvlucht het dorp en groeit in de jaren ’80 uit tot een bekende schrijfster in New York. Lucy Barton is getrouwd en heeft twee kleine kinderen van vijf en zes jaar. Als ze voor een kleine ingreep in het ziekenhuis wordt opgenomen, krijgt ze ernstige complicaties, waardoor haar verblijf in het hospitaal uitloopt tot een paar maanden. Haar moeder komt haar – op verzoek van Lucy’s echtgenoot – aan het ziekenhuisbed opzoeken. Negen jaar heeft ze moeder niet gezien (evenals haar vader, broer en zuster). Haar afkeer van haar moeder is grenzeloos, net als haar gruwel over het milieu waaruit ze is voortgekomen.
Ik heet Lucy Barton gaat over een moeder-dochter-relatie. Lucy is te ziek om te protesteren tegen het verblijf van haar moeder aan haar bed. Moeder vertelt over mensen die ze allebei kennen in Lucy’s geboortedorp Amgash, waar moeder nog steeds woont. Beiden hadden in het verleden veel moeite met de situaties en de mensen. Daarin ontmoeten moeder en dochter elkaar. Een prachtig verhaal, onopgesmukt, mooie beschrijvingen van het land en van de onuitgesproken onderliggende emoties. Moeder kan niet ‘ik hou van je’ zeggen, maar zit wel vijf dagen en nachten aan het bed van Lucy die tussen het praten door regelmatig in een bewusteloze slaap wegdrijft.

De vijfde roman van Elizabeth Strout heet Niets is onmogelijk. Het is een knap, boeiend en ontroerend vervolg op Ik heet Lucy Barton. In negen middellange verhalen, die allemaal de schrijfster en het kind Lucy Barton als gezamenlijk uitgangspunt hebben, komen negen mensen terug die moeder aan het ziekenhuisbed heeft beschreven. Ze zijn hoofdpersonen in hun eigen leven. Het zijn heftige verhalen, in een rustige stijl – die wel iets van de stijl van Nobelprijswinnares Alice Munro wegheeft – waarin de situaties uitgebreid worden beschreven en de emoties onbeschreven blijven, maar door de situaties heen invoelbaar zijn. Elk verhaal heeft een hoofdpersoon, die later in een ander verhaal weer terug kan komen als bijfiguur. Het zijn ingenieus verweven verhalen, die een helder beeld geven van het oude Amgash in de jaren ’40, ’50 en ’60 met de toenmalige grote verschillen tussen diepe armoede en redelijke welstand, waardoor er een immense sociale scheur door de dorpsgemeenschap liep. De herinneringen van de bewoners brengen hun gevoelens van vernedering, afkeer en afgunst pijnlijk aan het licht en hebben diepe sporen bij hen achtergelaten. Sommigen kunnen de oude wonden overstijgen, anderen blijven hangen in verbittering, angst of eenzaamheid. De situaties zijn wrang, sneu, onbeschaamd, waarbij sommigen toch ook veerkracht blijken te hebben. Soms ontstijgen mensen hun milieu ten koste van hun eigen welbevinden. Het leven van Lucy Barton en haar familie wordt in dit boek vanuit het perspectief van de broer en zuster, maar ook vanuit alle hoofdpersonen in de bundel nog eens extra uitgediept.

Patty Nicely, een van de mooie Nicely-girls, zoals zij en haar zussen bekend stonden is in het verhaal Windmolens, het belangrijkste personage. Zij is opgegroeid in een welgesteld burgermilieu, maar door een misstap van moeder, raakten ze geld en aanzien kwijt. Ze ziet op de TV een interview met Lucy Barton. Ze kende de Bartons omdat moeder Nicely wel naaiwerk liet doen door moeder Barton. Patty is net weduwe. Ze is inmiddels dik en negenendertig jaar. Haar huwelijk duurde acht jaar. Het was seksloos, maar liefdevol. Beide echtgenoten konden daar mee leven. Ze werkt als leerlingenbegeleidster op een middelbare school. Ze heeft een afspraak met Lila Lane, een briljante leerling, maar een ontremde puber, die het nichtje is van Lucy Barton, dochter van haar zus Vicky. Lila scheldt haar begeleidster uit voor: ‘Vette Pat die het nog nooit met haar man heeft gedaan.’ Het is een gerucht dat in Amgash rondgaat. Iedereen weet het, behalve Patty zelf. Keurige Patty reageert volkomen onverwacht met: ‘Wegwezen, nu, stuk tuig.’ Deze gebeurtenis verandert Patty’s gedrag volkomen, evenals haar opvattingen over haar leven. Het zou een ‘spoiler’ zijn als ik zou vertellen hoe ze verandert en hoe ze haar leven een andere wending geeft. Maar prachtig is het !

De zuster van Lucy Barton, Vicky, de moeder van Lila Lane, komt in een ander verhaal weer terug. Net als de man waardoor Patty zich aangetrokken voelt. Lucy Barton zelf komt in het verhaal Zus terug. Ze bezoekt in Amgash haar armoedige ouderlijk huis, waar haar vrijgezelle – en teruggetrokken broer nog altijd woont. Hij is een eenzame man, met moeilijkheden vanwege zijn asociale jeugd en een geheim. Lucy’s zuster Vicky komt ook op bezoek. Zij is een verbitterde vrouw, om het geld met een welgestelde man getrouwd, waardoor je het gedrag van dochter Lila Lane beter begrijpt.

Lucy Barton is niet meegegroeid met de levens van haar zus en broer. Ze is vroegtijdig vertrokken, heeft letterlijk, sociaal en emotioneel afstand genomen van haar zus en broer, die in het benauwende Amgash zijn blijven wonen. Haar terugkeer is voor Lucy een achterwaartse timelap, die haar naar de rand van een psychische afgrond katapulteert.

Elk verhaal heeft een min of meer pakkende uitsmijter. Een korte zin, een paar regels, een onverwachte laatste draai in het verhaal, soms klinkend als een verbitterde bekkenslag en soms als een milde zucht.

Elizabeth Strout kan geweldige verhalen vertellen en ze fantastisch opschrijven.
Ik heet Lucy Barton en Niets is onmogelijk zullen ongetwijfeld diverse literaire prijzen in de wacht slepen en zeker verfilmd worden.

Uitgeverij         Atlas Contact, 2017
Pagina’s            251
Vertaald           uit het Engels door Barbara de Lange (Anything is possible)
ISBN                 978 9025 450 380