‘Een zachte hand’ door Leïla Slimani FR

De roman begint met de gruwelijke moord op twee kleine kinderen, zes en twee jaar oud. De moeder liet een minutenlange afgrijselijke oerschreeuw horen bij de ontdekking van wat er met haar kindjes gebeurd was. De dader was verward en wezenloos; ze had zich van het leven willen beroven.
Deze roman, die in 2016 in Frankrijk de Prix Goncourt kreeg, is een roman met een whydunnit-thema, over de vraag hoe het in godsnaam mogelijk is dat een nanny, die al geruime tijd op twee kleine kinderen past, ertoe kan komen ze uiteindelijk te vermoorden.
Onlangs las ik een berichtje in de krant dat in New York een Colombiaanse nanny tot levenslang is veroordeeld voor het in 2012 vermoorden van twee kleine kinderen, die ze onder haar hoede had. De kinderen hadden dezelfde leeftijd als die in de roman van Leïla Slimani en de omstandigheden van ouders en nanny waren grotendeels overeenkomstig. Met één grote uitzondering, namelijk dat de nanny in New York een buitenlandse was en de nanny in de roman niet. Gelukkig maar omdat als de Franse schrijfster (geboren in 1981 in Marokko) de dader een Marokkaanse, Algerijnse of Tunesische achtergrond had gegeven, er andere gedachten ten aanzien van oorzaak en gevolg bij de lezer opkomen, die de schrijfster juist niet beoogde. Zij tracht aannemelijk te maken dat klassenverschil en sociale status de reden zijn.

Echtpaar Paul en Myriam zijn dol op hun twee kleine kinderen. Myriam is gestopt met werken en wil volledig thuismoeder zijn. Paul probeert zich zoveel mogelijk te onttrekken aan de zorg voor de kinderen. Het eerste kind heeft problemen met eten, waardoor Myriams ambities zich ertoe beperkten, dat ziekelijke, schreeuwende meisje een paar gram te laten aankomen. Nadat haar zoontje is geboren wordt alles ingewikkelder: de boodschappen, het badje, naar de dokter, het huishouden. De rekeningen stapelden zich op. Myriam raakte in de put…Maandenlang deed ze alsof ze de situatie verdroeg. Zelfs tegen Paul kon ze niet zeggen hoe erg ze zich schaamde. Ze verwaarloost zichzelf, Paul merkt er niets van of wil het niet zien. Haar idee thuismoeder te moeten zijn slaat om als ze een oude studiegenoot tegenkomt, die haar een baan aanbiedt bij zijn advocatenkantoor.

Het echtpaar zoekt een nanny. 
Ze proberen politiek correct te handelen, maar hun hang naar gemak en hun eigen carrières corrumpeert hen. Er bieden zich allerlei allochtone vrouwen aan. Bang voor problemen, kiezen ze Louise, een witte vrouw van middelbare leeftijd, die goede referenties heeft en veel tijd. Haar man is overleden en haar dochter is twintig en het huis uit. Louise geeft een staaltje van haar kunnen, door tijdens het sollicitatiegesprek, het dochtertje dat weerspannig gedrag vertoont, voor zich te winnen.
Geleidelijk neemt Louise het gezag van de ouders over. De kinderen zijn dol op haar. Ze maakt zichzelf onmisbaar door orde en regelmaat in het huishouden te scheppen. De ouders kunnen werken en uitgaan wanneer ze willen, Louise is er en lost alles op. Ze gaat zelfs mee op vakantie.

Maar wie is Louise? Ze blijft privé absoluut onzichtbaar voor Paul en Myriam. Door hoofdstukken waar Louise het hoofdpersonage is, komt de lezer meer te weten over haar ‘white trash’ levenssituatie, haar diepe eenzaamheid, haar verhouding met haar dochter, haar financiën, haar woonsituatie, Louise zou het liefste bij het gezin inwonen; ze doet er alles aan om zoveel mogelijk bij hen te zijn. Helaas weet Louise zich de weekenden snoeihard teruggeworpen op haar eigen uitzichtloze bestaan. Er is geen werkelijk contact tussen de ouders en de nanny. Louise wil alleen maar onmisbaar zijn. Ze zegt: ‘Bij kinderen voel je je eenzaam. De kronkelingen van onze wereld interesseren ze niet.’ En later realiseert ze zich ook dat ze ‘…toch is gek op deze kinderen, die ze urenlang gadeslaat.’ De ouders willen alleen maar vrij zijn van gedoe rond huishouden en kinderen en zijn niet echt geïnteresseerd in de vrouw die in hun huis zo’n belangrijke rol speelt.

Via een brief van de belastingdienst wordt er beslag gelegd op het salaris van Louise. Paul is alleen maar furieus. Myriam zwijgt. Ze vragen weer niet naar Louises situatie. Er is geen enkele connectie tussen ouders en nanny. Integendeel: de ouders vuren -onbewust- subtiele vernederingen op de overgevoelige Louise af.
Is hiermee het antwoord op de vraag waarom vermoordde de nanny de kinderen verklaard?
Het is moeilijk te geloven dat een vrouw, die zo intensief en zoveel tijd met die kleintjes doorbrengt, ze dood zou maken. Zou deze Louise niet eerder die man van de trap hebben geduwd? Of die vrouw geslagen hebben? In de realiteit van New York speelde jaloezie een grote rol, maar Leila Slimani benadrukt in Een Zachte Hand jaloezie niet. Louise was van haar baan afhankelijk. Ze zat klem en was diepwanhopig. In de tekst staat: ‘De kinderen bieden geen troost meer. Louise kan niet meer.’ Een psychose?
Ze ligt na twee maanden onderzoek van de politie nog steeds in coma.

Uitgeverij         Nieuw Amsterdam, 2017
Pagina’s            191
Vertaald           uit het Frans door Gertrud Maes (Chanson douce-Lief liedje)
(sinds wanneer is het goed Nederlandse woord kinderoppas vervangen door het Engelse nanny?)
ISBN                 978 9046 822 197