‘De herontdekking van het lichaam’ door Bregje Hofstede

Over de burn-out

Schrijfster en kunsthistorica Bregje Hofstede vertoonde tijdens de afronding van het schrijven van haar succesvolle debuut De hemel boven Parijs (2014) al verschijnselen van een naderende burn-out. Net als altijd negeerde ze de signalen van haar lichaam en ging door met wat ze het liefste deed, lezen, schrijven, denken, studeren, filosoferen. Op een dag zat ze oververmoeid op een bankje, kon niet meer opstaan en wist niet hoe ze moest lopen. Ze huilde hartstochtelijk en raakte volledig in paniek. Wekenlang zat ze ‘met een brein als een walnoot’ voor het raam. Ze had hyperventilatie, hartkloppingen en leed aan slapeloosheid. Ze viel regelmatig. Aanvankelijk ‘smolten de letters’ als ze probeerde te lezen en kon ze niets schrijven, ‘er viel een groot gat in mijn dagboek.’

Bregje Hofstede is op aanraden van haar uitgever over haar burn-out gaan schrijven en dat is lovenswaardig. Het is nog steeds niet overal chic om burn-out te zijn. Mensen met burn-out worden vaak als ‘losers’ gezien, omdat ze –in deze tijd van haast en optimaal presteren- niet tegen stress bestand bleken. Haar boekje De herontdekking van het Lichaam is een essayistisch en persoonlijk relaas dat begint met een vertederende monoloog tegen haar nieuwe neefje van vier dagen oud, waarbij ze via zijn onbewuste op impulsen gedreven lichaampje ontdekt en beschrijft hoe ze met haar eigen lichaam vanaf de pubertijd is omgegaan. Ze realiseert zich dat ze jarenlang haar lichaamssignalen heeft genegeerd en haar lichaam mentaal heeft onderdrukt. Ze leefde in een griezelig dualisme van lichaam en geest, waarvan ze ‘dacht’ dat ze gescheiden waren. Ze gaf minimaal aandacht aan het lichaam; alleen om het schoon te houden en te kleden. Ook met voeding was ze slordig; ze vergat soms te eten. ‘Books, no looks’ was haar adagium. Grote verwachtingen, hoge eisen, volharding en de wens om te scoren, brachten haar succes, op school, thuis en ze deed twee studies tegelijk. ‘Mijn lichaam was iets dat mijn hoofd ronddroeg…en mijn pen vasthield, een noodzakelijk kwaad.’

Mede dankzij een aantal schrijvers, denkers en psychologen krijgt Bregje Hofstede inzicht in klachten, oorzaken en coping (anders omgaan met zichzelf). Ze ziet de burn-out als een collectieve trend, die individueel wordt opgelost.

Inderdaad lost ze haar problemen zelf (met behulp van een hulpverlener) op. Het lichaam wordt haar hoofdpijndossier. Ze heeft begrepen dat lichaam en geest één zijn en niet los van elkaar kunnen bestaan of functioneren. Ze leerde in de drie jaren van haar burn-out ander gedrag aan. Ze moest wel. Ze leerde luisteren naar de signalen die haar lichaam afgaf, ze nam pauzes, deed cursussen meditatie en stilzitten, ze ontdekte wandelen. Ze werd zich bewust dat ‘het lichaam onze enige levenslange thuisbasis is.’ Grappig, maar te verwachten, was dat ze als een fanatieke bekeerling na de herontdekking van haar lichaam er – in eerste instantie – overdreven aandacht aan gaf. Dat was ‘niet het lichaam beter maken, maar het lichaam gehoorzaam maken.’ Geen wonder dat ze in die valkuil trapte, want het brein heeft ten goede en ten slechte dezelfde ideeën. Het onderzoek van de gedachten naar de waarheid van die gedachten, is dan ook in het veranderen van gedrag, in coping van het allergrootste belang. Dan pas kan het lichaam echt gehoord worden.

Het laatste hoofdstuk gaat over vrouw-zijn en in hoeverre het vrouwelijk lichaam van jongs af aan onderdrukking ervaart, dan wel overdreven aandacht krijgt en daar last van ondervindt. Ze beschrijft reacties van mannen, tijdens haar reis naar Israel en Palestina op haar vrouwenlichaam en haar veranderende reactieve houding.
Dat hoofdstuk had wel een apart boekje met essays mogen worden.

Bregje Hofstede schreef geen zelfhulpboek als ervaringsdeskundige, maar schreef een goed verhaal over een eigen pijnlijke levenssituatie.
Ze maakte hiervan een topic waarvoor ze onderzoek deed, zocht naar oorzaken en gevolgen, naar oplossingen, ze las veel en filosofeerde. Haar lijden (want dat is burn-out!) werd een interessante levenssituatie, gestaafd door haar keuze uit het werk van filosofen, psychologen, literatoren en anderen. Een boekje dat prettig leest voor iedereen die stress ervaart en die op een mooie en intelligente manier gewaarschuwd wenst te worden.

Uitgeverij        Cossee, oktober 2016.
Pagina’s            124, met foto’s van Willemieke Kars.
ISBN                  978 9059 366 947