‘Donker Woud’ door Nicole Krauss VS

Donker Woud is een hypnotiserende roman die je van de eerste pagina tot de laatste gevangen houdt. Dat het verhaal zo pakkend is, komt door de voortdurende onderstroom, suggestief en verhullend over de verlangens van de twee hoofdfiguren, beiden vastgelopen in hun bestaan en op zoek naar iets. Iets wat ze niet kunnen benoemen. Geluk? Verdieping? Ruimte? Inzicht? Warmte? Nabijheid? Echtheid? Verlichting? Spiritualiteit? Zichzelf, niet de maskers?
Ze zijn beiden ontvankelijk voor mensen die iets van hen willen, blijkbaar omdat ze denken dat die mensen een mogelijkheid bieden om te bereiken waar ze zo hevig naar verlangen.

Twee joodse Amerikanen, Epstein in de derde persoon en Nicole in de ik-vorm, zijn mensen die elkaar niet kennen; hun verbinding is de locaties waar ze zich bevinden. Jules Epstein is een 68-jarige superrijke, daadkrachtige en uitzonderlijke zakenman in New York. Nicole is een bekende schrijfster van 39 jaar, die in Brooklyn woont, een writer’s block en een gestrand huwelijk heeft, waarin alleen de twee kleine kinderen de echtgenoten nog bij elkaar houden.

Epstein is zojuist gescheiden van zijn vrouw met wie hij 36 jaar getrouwd was en drie volwassen kinderen heeft. Zijn ouders zijn kort daarvoor beiden gestorven. In die toestand begint hij zijn bezittingen weg te geven, huizen, auto’s, schilderijen; niet aan zijn drie volwassen kinderen, maar aan willekeurige mensen en doelen. Hij reist af naar Tel Aviv en betrekt aanvankelijk een kamer in het Hilton Hotel. Later horen ze niets meer van hem. Een van zijn dochters gaat naar hem op zoek, vindt hem niet meer in het Hilton, maar vindt wel het armoedige appartement wat hij daarna heeft gehuurd. Zijn kinderen maken zich ernstige zorgen omdat zijn gedrag niet lijkt op dat van hun vader zoals ze hem hun hele leven kenden: een succesvol zakenman, steeds rijker wordend omdat het geld altijd zijn richting op stroomde en daar ten volle van genietend. “Het werd een ondoorgrondelijke afwezigheid waar ooit hun vader was geweest.”

Nicole (dezelfde voornaam als de schrijfster) kan door haar uitgewoonde huwelijk geen woord meer uit haar PC krijgen. Haar gedachten gaan steeds weer naar het Hilton Hotel in Tel Aviv, waar ze werd geboren en waar ze als kind elke zomer met haar ouders naartoe ging. Ze wil het hotel het uitgangspunt maken van een nieuw verhaal en gaat er een tijd logeren.( Donker Woud bevat drie foto’s van het Hilton Tel Aviv: een immens groot gebouw uit de 60er jaren van de vorige eeuw, dat met de zijkant naar de zee staat. Elke kamer heeft uitzicht op zee, maar je moet wel ‘scheef’ kijken).

Epstein laat zich door een orthodoxe rabbi, Menachem Klausner naar Safed, het centrum van joodse mystiek, meevoeren. De rabbi heeft naast orthodoxe, ook onorthodoxe denkbeelden. Hij gelooft dat: “God op de 7^e dag Menoecha (=rust, stilte, kalmte, vrede) schiep, maar de mens moet steeds opnieuw menoecha scheppen; dat voltooit pas de schepping. Het maakt de mens deelnemer aan de schepping, geen toeschouwer. Zonder de handelingen van de mens zal het heelal dat God voor ons bestemd heeft, onvoltooid blijven.”
Epstein is niet gelovig: “Het geloof, met zijn passieve vertrouwen, stelde als eis, dat je je aan anderen overgaf, en als zodanig stond je bloot aan doortraptheid van het ergste soort.” Hij maakt veel omzwervingen, in nagedachtenis aan zijn ouders, komt in een film terecht, maar hoewel grillig, weet je dat wat hij doet past bij zijn karakter en de toestand waarin hij zich bevindt. Zijn dochter zegt later: “Niemand had het zich kunnen voorstellen, en toch leek het een passend einde. De dood was te klein voor Epstein.”

Nicole laat zich op sleeptouw nemen door ene Eliëzer Friedman, een bejaarde man die beweert dat hij professor is bij de faculteit Letterkunde van de Universiteit van Tel Aviv. Hij claimt een onuitgegeven werk van de joodse Franz Kafka te weten en heeft dientengevolge een opzienbarend idee over het leven Kafka, dat volgens hem niet eindigde met zijn dood door tuberculose in een sanatorium in Oostenrijk in 1924, maar jaren later in Israel, waar hij na genezing als kluizenaar in de woestijn leefde. (De officiële lezing over het werk van Kafka luidt dat uitgever en samensteller Max Brod in 1939 een deel van de manuscripten naar Israel heeft meegenomen en publiceerde). Friedman sleept Nicole, die weer een onderwerp voor een nieuw boek voor zich ziet, mee op een onzalige tocht naar een plek in de woestijn, waar Kafka gewoond zou hebben. Zij blijft er alleen achter en wordt er ziek.

Het proza dat Nicole Krauss schrijft is krachtig, spannend, beeldend. De personages zijn uitzonderlijk en levensecht, grappig, wanhopig en doen – in hun zoektochten – verrassende uitspraken. De schrijfster geeft niet makkelijk prijs wat ze wil zeggen, wat er nou precies gebeurt met de personages. Je mag het zelf vaststellen langs de wegen waar de schrijfster je langs voert. Zijn de wegen reëel? Vinden de personages wat ze zoeken?

De titel Donker Woud is ontleend aan een strofe uit De Goddelijke Komedie van Dante:
“Op ’t midden van ons levenspad gekomen,
kwam ik bij zinnen in een donker woud
want ik had niet de rechte weg genomen.
Rondom mij dicht en doornig kreupelhout;
ik kan niet zeggen hoe het mij bezwaarde,
nu de herinnering mij weer benauwt:
Een bitterheid die doodsnood evenaarde.
maar om het andere, het goede dat
ik ondervond, zeg ik wat ik ontwaarde.
Ik weet niet hoe ik dit gebied betrad;
de slaap had mij alle besef ontnomen,
toen ik de ware weg verlaten had.”…

Bedoelt de schrijfster dat zowel Nicole als Epstein ‘de ware weg’- wat het ook mag zijn – hadden verlaten?

Nicole Krauss (1974) wordt vanaf haar debuut in 2002 bejubeld en genomineerd voor prijzen. Over haar joodse familieachtergrond schreef ze De geschiedenis van de liefde in 2005, dat binnenkort verfilmd gaat worden. Ze was tien jaar getrouwd met auteur Jonathan Safran Soer, met wie ze twee kinderen heeft.

Een aanrader.

Uitgeverij          Ambo Anthos, augustus 2017
Pagina’s             301
vertaald             uit het Engels door Rob van der Veer (Forest Dark)
ISBN                  978 9026 333 439